هەنگاوێك دەچینە دواوە، تەماشای پێشینەكانی سیاسەت دەكەین. كاتی داڕمانی سیستەمی بەعس گروپێك سیاسی كورد بەشداربوون لە نووسینەوەی دەستووری _عێراقی نوێ_ دەستوورێكی فیدڕاڵیان نووسیەوە. پاشان ئایدیایەك لە هەرێم دروستبوو بۆ سەربەخۆبوونی، ئابووری، جوگرافی، سیاسیی، ئەم ئایدیاییە سەركەتوو نەبوو. (قسە لەسەر شێوازی سەركەتوو نەبوونەكەی ناكەین.) ئێستا لە بەرامبەریدا، ئایدیایەك دروستبووە، باس لە ڕووخان و كەوتنی هەرێم دەكات! پێدەچێت لەناو دونیای سیاسیەكان، چەمكی دوالیزم، كە پانتاییەكی گەورەی ڕووبەری گوتارەكەیانی داگیركردوە، هێشتا جێنەهێڵرابێت و وەك خۆی مابێتەوە.
پێناچێت لە نێوان، سەربەخۆیی و ڕووخاندا، سیاسییە حیزبییەكان ڕێگەی سێهەم پیشان بدەن! با بە جۆرێكی دیكە شرۆڤەی بكەین، سەربەخۆیی وەك تێز وەردەگرین، ڕووخان وەك دژە تێز، كەوایە كۆ تێزەكە لە كوێیە؟! (وەڵامەكە قورس نییە، لە خوارەوە بیرۆكەكە پیشان دەدەین.) بەڵام هێشتا سیاسییەكانی باشوور، نایانەوێت بە دیدگای فیدڕاڵیەتەوە مامەڵە لەگەڵ دۆخەكەدا بكەن، ئەمەیان كەمێك سەرنج ڕاكێشە. هەمیشە پشت بە دیدی ئەویتری خۆرئاوا و ئەمریكا دەبەستن، وەك ئەوەی ئەم دوو هاوبەشە، یان پاڵپشتە، فریادڕەسی هەموو قۆناغێك بن. یان، پێدەچێت سیاسییەكان هێشتا ئەو نەریتەیان جێنەهێشتبێت، كە بە تەمان بە كۆبوونەوەی داخراوی حیزبی(لە پشت پەردەكانەوە) چارەسەری كێشەكان بكەن! لە كاتێكدا دۆخی ئێستای عێراقی فیدڕاڵ، لەگەڵ هەرێمی كوردستانی فیدڕاڵ، نە بە كۆبوونەوەی پشتەوە چارەسەر دەبێت، نە بە ڕستەی میدیایی سیاسییە ئەمریكی و خۆرئاواییەكان. لەم نێوانەدا ڕێگای دیكە دەبینرێت.
ڕەنگە ئەو ڕستەیە ڕاستبێت، كە باس لە مەترسی دەكات لەسەر قەوارەی هەرێم، واتە: بەوجۆرە ڕاستە، هێشتا سیاسییەكانی هەرێم دۆخی گوتاری سەربەخۆبوونیان تێنەپەڕاندوە بۆ دۆخی تێگەیشتن لە فیدڕاڵیەت، بۆیە هەمیشە جوڵەی ئەویتر بە مەترسی دەزانن و نایانەوێت بە پڕۆژەیەكی تۆكمەوە بچنە ناو ڕووبەری تێگەیشتن لە فیدڕاڵیەت. با نمونەیەكی زیندوو ببینین: ((سەرۆكی حكومەت لەگەڵ وەزیری دەرەوەی ئەمریكا دانیشتووە، لە پوختەی دانیشتنەكەیدا، نووسینێكی كورتی لەبارەی سەردانەكەیەوە بڵاوكردوەتەوە، لەو نووسینە كورتەدا، پێنج جار باسی فیدڕاڵیەت دەكات، یەكجاریش باسی دەستووری فیدڕاڵی عێراق دەكات.)) بەم نووسینەدا تێدەگەین، ئەمریكییەكان پێداگری لەسەر هەرێمی فیدڕاڵ دەكەن، وەزیری دەرەوەی ئەمریكا لە دانیشتنەكەی لەگەڵ سەرۆكی حكومەتدا، لەبارەی فیداڵییەوە دواوە، نەك سەربەخۆیی هەرێمەوە، كەوایە: هاوبەشەكەی هەرێم، هوشیاری دەدات لەوەی، لەم قۆناغەدا هەرێم دەبێت بە عەقڵیەتێكی فیدڕاڵییەوە لەگەڵ دۆخەكەدا مامەڵە بكات.
ئەو هێرشە میدیایانەی بۆ سەر عێراق، دادگای فیدڕاڵی، فەرمانبەرانی هەرێم، بڕیارە یاساییەكان، دۆخی هەرێم، دۆخی حیزبی لە هەرێم، لەناو كەتواردا_واقیع_ هیچ شوێنێك ناگرن، تەنها هێرشن بۆ دامركاندنەوە و دنەدانی هەستی بەشێك لە دوو بەرەكەی كوردی باشوور. دۆخەكە بە پڕۆژە و گۆڕینی دیدگای سیاسیی و ئابوورییەوە چارەسەر دەكرێت. (وەك تێبینی: هەرچۆن ئەمساڵ پرۆسەی موچەی فەرمانبەران دەخرێتە ناو سیستەمی بانكی حكومەتی عێراقی فیدڕاڵەوە، چاوەڕێ دەكرێت لە داهاتوودا، هێزی پێشمەرگە، نوێنەرایەتییەكانی هەرێم، سنوورەكان، موڵكە گشتییەكان، بخرێنە ناو هەمان چوارچێوەی فیداڵییەوە.) كەوایە، پێویستە هەرێم چی بكات، چۆن لەگەڵ دۆخەكە تەكنیكی بیركردنەوەكانی ئاڵوگۆڕ بكات؟ زۆر قورس نییە، عێراق، دادگایەكی فیدڕاڵی هەیە، ئەم دادگایە هێزێكی گەورەیە، بڕیار لەسەر پرسە گرنگەكان دەدات، هیچ دەوڵەت و هاوبەشێك و دۆست و هاوپەیمانێك ناتوانێت بڕیارەكانی ئەم دادگایە ڕابگرێت و هەڵیبوەشێنێتەوە. كۆی بڕیارەكانی ئەم دادگایە، لە چوارچێوەی فیدڕاڵیەتی عێراقدا دەدرێن و پشت بەستوون بە مادە دەستوورییەكان. تاقە ڕێگای هەرێم و كوردی باشوور ئەوەیە، لەبری گفتوگۆكردنی حیزبی و سیاسیی پشت پەردەكان، لەبری هێرش كردن بۆسەر یەكتری و تۆمەتباركردنی یەكتری، لەم دۆخە یاساییە تێبگەن و بە عەقڵیەتێكی فیداڵیانە شەڕەكانی مافی هەرێم بگوازنەوە بۆناو ئەم دادگایە.
دەبینین تێزێك هەیە، دادگای فیدڕاڵی بە ئارامی لەسەر خاڵ بە خاڵی ئەم تێزە كار دەكات. ئەركی هەرێمە، بە پڕۆژە یاسایەك بۆ تۆكمەكردنی هەرسێ دامەزراوەی: سەرۆكایەتی هەرێم، سەرۆكایەتی ئەنجومەنی وەزیران، پەڕلەمان و لقەكانی دیكە، بچێتە ناو ئەم دادگایە و مافی یاسایی بۆ هەرسێ پایە بنەڕەتییەكە لە چوارچێوەی فیدڕاڵیدا بەدەست بهێنێت. تەنها لەم دۆخەدا بە دەستهێنانی مافی یاسایی بۆ دامەزراوەكانی هەرێم لەم دادگایە، چارەسەری كێشەكانە. ئەمە واتای خۆبەدەستەوەدانی هەرێم نییە، وەك ئەوەی بەشێك لە میدیای كوردی ناتەندروستانە دەریدەخات، بە پێچەوانەوە، بە دەستهێنانی بەڵگەنامەیەكی یاسایی لە دادگای فیدڕاڵی بۆ دامەزراوە فیدڕاڵیەكانی هەرێم، ڕزگاربوونی هەرێمە لەو دۆخەی باس لە ڕوخاندنی دەكرێت و لە هەمانكاتدا، هەنگاوێكە پێش ئەوەی ڕووبدات، یان پێش ئەوەی بەسەر هەرێمدا بچەسپێنرێت، هەرێم خۆی دۆخە فیدڕاڵیەكە بە یاسایی دەكات.
عەقڵیەتی فیدڕاڵیانە و بە پڕۆژە ڕۆیشتن بۆ ناو دادگای فیدڕاڵی، ئەو دژە تێزەیە، هەرێمی كوردستان لەم قۆناغەدا دەكرێت بیگرێتە بەر و تاقە ڕێگای تەندروستە بۆ مامەڵەكردن لەگەڵ پرسەكاندا و لە كۆتاییدا، كۆتێزی هەرێمی فیدڕاڵی دانپێدانراوی لە دادگای فیدڕاڵی دەست دەكەوێت.(تێبینی: ئەمە مانای ئەوە نییە ئایدیای سەربەخۆبوون كۆتایی هاتووە، هەموو قۆناغێك پێویستی بە ئایدیای خۆی هەیە.) لە نێوان سەربەخۆبوون و داڕوخاندا، ڕێگای سێهەم هەر ئەوەیە وەزیری دەرەوەی ئەمریكا لە دیدارەكەی لەگەڵ سەرۆكی حكومەتدا، پێداگری لەسەر سیستەمی فیدڕاڵی كردوە. یانی، كوردی باشوور لەم دۆخەدا دەبێت بە یاسا دامەزراوەكانی لەناو سیستەمی فیدڕاڵیدا بچەسپێنێت. (ئەگەر سیاسییەكان بە نیازبن لەو پەیامە تێبگەن.)
_تێبینی: ئەو دۆخە میدیاییەی كە دوو بەرەیی دروستيكردووە، یەكیان سەركەوتین، یەكیان ڕووخاین، مرۆڤ ناچار دەكات سەرنجێكی كورتی لەمجۆرە بنووسێت.